Namaz ibadeti nasıl kılınır? Vakit namazları kaç rekattır? İslam’ın beş kuralından olan namaz ibadeti akıl balig olan Müslüman’a farz-ı ayndır. Sabah namazı, 2 sünnet, 2 farzdır. Öğlen namazı, 4 sünnet, 4 farz ve 2 son sünnettir. İkindi namazı, 4 sünnet ve 4 farzdır. Akşam namazı, 3 farz ve 2 sünnettir. Yatsı namazı, 4 sünnet, 4 farz, 2 son sünnet ve 3 vitirdir. Kur’anda hakkında en çok ayetin indiği ibadet namazdır. Bu yazımızda sabah, öğlen, ikindi, akşam ve yatsı namazlarının kılınma vakti haberimizde. İşte detaylar.
Ergenlik (bulûğ) yaşına ve muhakkak bir aklî olgunluk seviyesine gelmiş her müslümanın namaz kılması farz-ı ayındır. Buna nazaran namazın bireye farz olmasının kuralları, müslüman olmak, bulûğ çağına ulaşmak ve akıllı olmak üzere üç tanedir. Bu kurallara namazın vücûb kuralları yani kişinin namaz kılmakla yükümlü olmasının kaideleri denir. Sahih ve eksiksiz bir biçimde kılınabilmesi için namazın birtakım farzları ve vâcipleri (sıhhat şartları), sünnetleri ve âdâbı bulunmaktadır. Farzlara riayetsizlik, namazın bozulmasına yol açar.
Sabah namazı saati
Öğlen namazı saati
İkindi namazı saati
Akşam namazı saati
Yatsı namazı saati
- NAMAZ NASIL KILINIR?
Namazın farz ve vâciplerine, sünnet ve âdâbına uygun biçimde kılınışına ilmihal lisanında “sıfâtü’s-salât” denilir.
Namaz kılacak kişi abdestli ve kıbleye yönelik olarak durup ellerini kaldırır ve niyet ederek Allahüekber der, ellerini bağlar.
Sübhâneke’llâhümme ve bihamdike ve tebârekesmüke ve teâlâ ceddüke velâ ilâhe gayrük der.
İmama uymuş (muktedî) değilse, Eûzü billâhi mine’ş-şeytâni’r-racîm. Bismillâhi’r-rahmâni’r-rahîm der ve Fâtiha’yı okur.
Fâtiha’nın bitiminde âmin der, bir mühlet yahut birkaç âyet okur (zamm-ı sûre).
Akabinde Allahüekber diyerek rükûa masraf.
En az üç defa Sübhâne rabbiye’l-azîm dedikten sonra Semiallâhü limen hamideh diyerek doğrulur ve Rabbenâ lekel-hamd der.
Akabinde Allahüekber diyerek secdeye masraf. Bedensel bir mahzuru yoksa yere evvel dizlerini, sonra ellerini ve sonra yüzünü koyar, kıyama dönerken de bunun aksini yapar.
Secdede en az üç defa Sübhâne rabbiye’l-a’lâ dedikten sonra yeniden Allahüekber diyerek orta oturuşu (celse) yapar, sonra yeniden Allahüekber diyerek ikinci secdeye masraf ve yeniden üç defa Sübhâne rabbiye’l-a’lâ dedikten sonra Allahüekber diyerek ikinci rek’ata kalkar.
İkinci rek’at da birinci rek’at üzeredir.
Şu kadar ki ikinci rek’atta elleri kaldırma, Sübhâneke ve eûzü yoktur.
Ayağa kalkınca el bağlayıp besmele ile Fâtiha’yı okur ve âmin dedikten sonra Fâtiha’ya bir mühlet yahut birkaç âyet ekler.
Daha sonra birinci rek’atta olduğu üzere rükû ve secdeleri yapar.
İkinci secdeden sonra ka’de yapıp et-Tahiyyâtü lillâhi ve’s-salavâtü ve’ttayyibât.
es-Selâmü aleyke eyyühe’n-nebiyyü ve rahmetullâhi ve berekâtüh. es-Selâmü aleynâ ve alâ ibâdillahi’s-sâlihîn.
Eşhedü en lâ ilâhe illallah ve eşhedü enne Muhammeden abduhû ve resûlüh der.
Kılacağı namazın rek’at sayısı ikiden fazla ise bu “ilk oturuş” (ka’de-i ûlâ) olur.
Bu oturuşta Tahiyyât’a bir şey eklenmez ve Allahüekber diyerek üçüncü rek’ata kalkılır.
Kalkacağı vakit ellerini dizleri üzerine getirir, o denli kalkar. Kıyamda el bağlayıp besmele ile Fâtiha’yı okur ve âmin der.
Bundan sonra yapılacak şeyler namazın farz olup olmamasına nazaran küçük değişiklikler gösterir:
a) Bu kıldığı farz namaz ise Fâtiha’dan sonra müddet yahut âyet okumayıp rükûa varır. Secdelerden sonra, şayet varsa dördüncü rek’ata kalkar, dördüncü rek’at da üçüncü rek’at üzeredir. Dördüncü rek’at yoksa ikinci secdeden sonra oturur (son oturuş=ka’de-i ahîre).
b) Kıldığı namaz farz değilse, farklı olarak üçüncü rek’atın Fâtiha’sına âmin dedikten sonra, bir mühlet yahut birkaç âyet okur. Sonra rükûa ve secdeye varır. Dördüncü rek’at, üçüncü rek’at üzeredir. Dördüncü rek’atın secdeleri yapılınca oturulur. Bu oturuş, üç rek’atlı namazların üçüncü rek’atının ve iki rek’atlı namazların ikinci rek’atının bitiminde yapılan oturuş üzere, son oturuş (ka’de-i ahîre) ismini alır. Son oturuşta Tahiyyât’tan sonra salavat ve dualar okunur, akabinde selâm verilir.
- Salavat şudur: Allâhümme salli alâ Muhammedin ve alâ âli Muhammed, kemâ salleyte alâ İbrâhîme ve alâ âli İbrâhîm. İnneke hamîdün mecîd. Allâhümme bârik alâ Muhammedin ve alâ âli Muhammed, kemâ bârekte alâ İbrâhîme ve alâ âli İbrâhîm. İnneke hamîdün mecîd.
Dualar: Son oturuşta salavat getirdikten sonra yapılacak dua, âyetlerden iktibas edilebileceği üzere hadislerden de edilebilir.
- Âyetlerden alınarak yapılabilecek duaya örnek:
Rabbenâ âtinâ fi’d-dünyâ haseneten ve fi’l-âhireti haseneten ve kınâ azâbe’n-nâr, bi rahmetike yâ erhame’r-râhimîn (el-Bakara 2/201). Rabbenâ lâ tüziğ kulûbenâ ba’de iz hedeytenâ ve heb lenâ min ledünke rahmeten inneke ente’l-vehhâb (Âl-i İmrân 3/8). Rabbic’alnî mukýme’s-salâti ve min zürriyyetî rabbenâ ve tekabbel duâ. Rabbenağfir lî ve li-vâlideyye ve li’l-mü’minîne yevme yekumü’l-hisâb (İbrâhîm 14/40-41).
- Hadislerden iktibas edilebilecek duaya örnek:
llahümme innî es’elüke mine’l-hayri küllihî mâ âlimtü minhü ve mâ lem a’lem ve eûzü bike mine’ş-şerri küllihî mâ âlimtü minhü ve mâ lem a’lem.
Türkçesi: “Allahım bildiğim bilmediğim bütün güzellikleri senden istiyorum, bildiğim bilmediğim bütün kötülüklerden sana sığınıyorum”.
İsteyen bu duaların manalarını da söyleyebilir. Artık bu vesileyle namazda Türkçe dua etmenin namazı bozup bozmayacağı konusu ile Hz. Peygamber’den nakledilenlerden diğer bir duanın namazda okunup okunamayacağı sorusuna açıklık getirmeye çalışalım.
NAMAZDA TÜRKÇE DUA EDİLİR Mİ?
“Namazda insanların kelâmından hiçbir şey uygun olmaz. Zira namaz lakin tesbih, tekbir ve Kur’an okumadan ibarettir” (Müsned, V, 447-448; Nesaî, “Sehv”, 20; bk. Müslim, “Mesâcid”, 35; Ebû Dâvûd, “Salât”, 174).
Hadiste geçen “insanların kelâmı” kelamı, öteki biriyle karşılıklı konuşmak manasına gelebileceği üzere insanların kendi ortalarındaki konuşmaları tipinden konuşma, gündelik konuşma ve insan kelamı manasına da gelebilir.
“Namaz lakin tesbih, tekbir ve Kur’an okumadan ibarettir” tabiri ise, hasr tabir edecek formda anlaşılacak olursa, namazda bunların dışında bir şey yapılamayacağı sonucu çıkar. Hakikaten birtakım Hanefîler bu noktadan hareketle Kur’an lafızları dışında bir şeyle namazda dua edilemeyeceğini söylemişlerdir.
Başka âlimler ise, namazda konuşma yasağının Mekke periyodunda geldiğini, halbuki namazdaki özel dua ve zikirlerin pek birçoklarının Medine periyodunda hadislerle sabit olduğunu ve bu hadislerin “Namaz tesbihten… ibarettir” hadisinin kapsamını daralttığını öne sürerek, namazda her türlü lafızla dua edilebileceğini savunmuşlardır. Hz. Peygamber bir gün namaz kılarken ardında bir adamın “Ey Allahım, bana ve Muhammed’e merhamet et, diğer da hiç kimseye merhamet etme” diye dua ettiğini duymuş, selâm verdikten sonra bu formda dua eden bedevîye dönerek “Geniş olan bir şeyi (Allah’ın rahmetini) daralttın” demiştir (Buhârî, “Edeb”, 27).
Hz. Peygamber, namazda bu halde dua ettiği için o şahsa namazı tekrar kılmasını söylememiş, yalnızca bencillik yapmaması için uyarmıştır. Bu olay, namaz kılan kimsenin namazın dua ve münâcâta ayrılmış bu kısmında Kur’an ve Sünnet lafızları dışında ama onlara uygun içerikte sözlerle istediği üzere dua edebileceğini göstermektedir.
Hz. Peygamber rükûdan doğrulurken “Semiallahü limen hamideh” demiş, kendisiyle birlikte namaz kılan arkadaşlarından Rifâa “ve leke’l-hamd hamden kesîren tayyiben mübâreken fîh” diye ek etmiş; Hz. Peygamber selâm verince geriye dönerek “Demin konuşan kimdi?” diye sormuş; Rifâa “Bendim” deyince, bunun üzerine Hz. Peygamber, “Otuz küsur melek gördüm, senin söylediğin o kelamı evvel yazıp göğe götürmek için birbirleriyle yarışıyorlardı” diyerek, Rifâa’nın ihdas ettiği bu kelamı onaylamıştır (bk. Şevkânî, II, 317-322).
Bu hadisler, namazda konuşma yasağının diğer biriyle konuşmaya iliş- kin olduğunu, içerik bakımından uygun olmak koşuluyla, kişinin istediği lafızlarla dua edebileceğini göstermektedir.
Namazda “Ey Allahım, beni evlendir, karnımı doyur” üzere insanların konuşmalarına benzeyen kelamlar söylenirse, Hanefîler’e nazaran bunu söyleyen kişinin namazı bozulur.
Zira bu kelam, Kur’an’daki dualara ve Hz. Peygamber’in namazda okuduğu yahut okunabileceğini bildirdiği dualara benzememekte, içerik olarak namazın genel çerçevesine karşıt düşmektedir. Lakin Şâfiî, dünyevî bir dileğin gerçekleşmesine yönelik olmakla birlikte sonuçta bunun da bir dua olduğunu, münasebetiyle bu halde dua etmekle namazın bozulmayacağını ileri sürmüştür.
- EZAN’IN KELAMLARI
Allâhü ekber Allâhü ekber
Allâhü ekber Allâhü ekber
Eşhedü en lâ ilâhe illallah
Eşhedü en lâ ilâhe illallah
Eşhedü enne Muhammeden Resûlullah
Eşhedü enne Muhammeden Resûlullah
Hayye ale’s-salâh
Hayye ale’s-salâh
Hayye ale’l-felâh
Hayye ale’l-felâh
Allâhü ekber
Allâhü ekber
Lâ ilâhe illallâh
Beş Vakit Namazın Vakitleri
1. Sabah Namazının Vakti
Fecr-i sâdık da denilen ikinci fecrin doğ- masından güneşin doğmasına, daha doğrusu güneşin doğmasından az önceye kadar olan mühlet sabah namazının vaktidir. Fecr-i sâdık, sabaha karşı doğu ufkunda tan yeri boyunca genişleyerek yayılan bir aydınlıktır. Bu ikinci fecre fıkıh literatüründe “enlemesine beyazlık” manasında “beyâz-ı müsta’razî” denilir.
Bu andan itibaren yatsı namazının vakti çıkmış, sabah namazının vakti girmiş olur. Bu vakit birebir vakitte, sahurun sona erip orucun başlaması (imsak) vaktidir. Fecr-i kâzib de denilen birinci fecir ise, sabaha karşı doğuda tan yerinde ufuktan göğe hakikat dikey olarak yükselen, piramit halinde, akçıl ve donuk bir beyazlıktır.
Fıkıh literatüründe buna uzayıp giden beyazlık manasında “beyâz-ı müstetîl” de denilir. Bu süreksiz beyazlıktan sonra, tekrar kısa bir müddet karanlık basar ve bunun akabinde da ufukta yatay olarak uzunluktan boya uzanan, giderek genişleyip yayılan fecr-i sâdık aydınlığı başlar. Sabah namazının ortalık aydınlandıktan sonra kılınması (isfâr) müstehaptır. Bu aydınlığın ölçüsü, atılan okun düştüğü yerin görülebileceği ölçüde bir aydınlıktır.
Bununla birlikte, kılınan namazın fâsid olup yine kılınmasının gerekebileceği ihtimaline binaen, güneşin doğuşundan evvel namazı tekrar kılabilecek bir mühletin bırakılması gerekir. Yalnızca kurban bayramının birinci günü Müzdelife’de bulunan hacıların o günün sabah namazını, ikinci fecir doğar doğmaz, ortalık şimdi karanlıkça iken (taglîs) kılmaları daha faziletlidir. Başka üç mezhebe nazaran ise, sabah namazını her vakit bu halde erken kılmak daha faziletlidir (fecir hakkında bk. Tecrîd-i Sarih Çevirisi, II, 586-588).
2. Öğlen Namazının Vakti.
Öğlen namazının vakti, İmâm-ı Âzam Ebû Hanîfe’ye nazaran, zeval vaktinden yani güneşin zirve noktasını geçip batıya hakikat kaymasından itibaren başlar ve güneş tam zirvedeyken eşyanın yere düşen gölge uzunluğu (fey-i zevâl) hariç, her şeyin gölgesi kendisinin iki misline ulaşacağı vakte kadar devam eder. Bu vakte “asr-ı sânî” denir. Ebû Yûsuf, Muhammed ve öbür üç mezhep imamına nazaran ise, öğlen namazı- nın vakti zeval vaktinden, her şeyin gölgesi, fey-i zevâl hariç, kendisinin bir misline ulaştığı ana kadardır. Her şeyin gölgesi, fey-i zevâl hariç, kendisinin bir misline çıktığı vakit, öğlen namazının vakti çıkmış, ikindi namazının vakti girmiş olur. Bu vakte “asr-ı evvel” denir.
Bir cismin gölge uzunluğunun, kendi uzunluğuna yahut kendi uzunluğunun iki katına ulaşıp ulaşmadığı hesaplanırken, güneşin tam zirve noktada iken cismin yere düşen gölge uzunluğu (fey-i zevâl) hariç tutulur, yani toplam uzunluğa dahil edilmez. Kelam gelimi, yere dikilen 1 m. uzunluğundaki çıtanın güneş tam doruktayken yere düşen gölgesinin uzunluğu, ki buna fey-i zevâl denir, yarım metre olsun.
Bu durumda çıtanın yere düşen gölge uzunluğu 1.5 m. olduğu vakit, gölgesinin uzunluğu kendi uzunluğu kadar (bir misli) olmuş olur. Çıtanın gölge uzunluğu 2.5 metreye ulaşırsa, kendi uzunluğunun iki misline ulaş- mış olur. Bu ihtilâftan kurtulmak için, öğlen namazını her şeyin gölgesi, fey-i zevâl dışında, gölgesi bir misli olana kadar geciktirmemek; ikindi namazını da her şeyin gölgesi, fey-i zevâl dışında, iki misli olmadıkça kılmamak evlâdır. Olağan kullanımda gündüz denilince, güneşin doğmasından batmasına kadar olan müddet anlaşılır (örfî gündüz).
Ama şer’î bakış açısından ise gündüz, fecr-i sâdıktan güneşin batmasına kadar olan müddettir (şer’î gündüz). Şer’î gündüz örfî gündüzden daha uzun bir müddettir. Öğlen namazının vakti, güneşin zirve noktasını geçip batıya hakikat kaymasından itibaren başlar. Güneşin zirve noktasını geçmesine “zeval” denilir. Zeval, örfî gündüzün tam ortasına denk gelir.
Meselâ örfî gündüz on saat ise, bu müddetin yarısı (beş saat) zeval vaktidir ve güneş görünüşe nazaran gökteki yarı yolu katetmiş olur. Şimdiye kadar her şeyin gölgesi doğudan batıya yanlışsız düşmekte iken, bundan sonra batıdan doğuya yanlışsız düşmeye başlar. İşte güneşin tam bu yarı yola geldiği anda yere düşen gölgesine “zeval anındaki gölge” manasında “fey-i zevâl” denir. Fey-i zevâlin istikameti ve uzunluğu bölgenin ekvatordan uzaklığına, kuzey yahut güney yarıkürede oluşuna nazaran değişir.
Bu anda yere dikilen 1 m. uzunluğundaki bir şeyin gölgesi, meselâ yarım metre olsun, fey-i zevâldir. Bu andan itibaren o şeyin gölgesi, fey-i zevâle ilâveten 2 metreye ulaşınca, yani 2.5 m. olunca, asr-ı sânî olmuş, İmâm-ı Âzam’a nazaran öğlen vakti çıkmış, ikindi vakti girmiş olur. Tam zeval vaktinde namaz kılınmaz.
Namaz kılınması câiz olmayan bu vakit, çok kısa süren bir ana mı mahsustur, yoksa bu anın biraz öncesinden mi başlar? Bir görüşe nazaran bu konuda örfî gündüz temel alınır. Buna nazaran tam zeval vaktine, gündüzün bu ana kadar geçen müddeti ile geri kalan mühletinin birbirine eşitliği manasına gelmek üzere “istivâ vakti” denir ki, güneş güya herkesin başının üzerindeymiş üzere görünür. İşte namaz kılmanın câiz olmadığı vakit bu andır.
Öbür görüşe nazaran ise, bu konuda şer’î gündüz temel alınır. Şer’î gündüzde ise, gündüz güneşin doğması ile değil, fecr-i sâdıkın doğması ile başladığı için istivâ vakti, zeval vaktinden biraz önceye denk gelir. Bu bakışa nazaran kerahet vakti, istivâ vakti ile zeval vakti ortasındaki müddettir. Cuma namazının vakti de tam öğlen namazının vakti üzeredir.
3. İkindi Namazının Vakti
İkindi namazının vakti, öğlen namazının vaktinin çıkmasından güneşin batmasına kadar olan müddettir. Öğlen namazı- nın vaktinin ne vakit sona erdiği konusundaki görüş ayrılığına nazaran söylenecek olursa, ikindi namazının vakti, Ebû Hanîfe’ye nazaran her şeyin gölge uzunluğu, kendi uzunluğunun iki katına çıktığı andan itibaren, başkalarına nazaran ise bir katına çaktığı andan itibaren başlar.
4. Akşam Namazının Vakti
kşam namazının vakti güneşin batmasıyla başlar, şafağın kaybolacağı vakte kadar sürer. Şafak, İmâm-ı Âzam’a nazaran akşamleyin ufuktaki kızıllıktan/kızartıdan sonra meydana gelen beyazlıktan ibarettir. Ebû Yûsuf, Muhammed ve öteki üç mezhebin imamına nazaran şafak, ufukta meydana gelen kızıllıktır. Ebû Hanîfe’nin bu görüşte olduğu rivayeti de vardır. Bu kızıllık kaybolunca ak- şam namazının vakti çıkmış olur. Akşam namazının vakti dar olduğu için, bu namazı birinci vaktinde kılmak müstehaptır. Ufuktaki kızıllığın kaybolmasına kadar geciktirmek uygun değildir.
5. Yatsı Namazının Vakti
Yatsı namazının vakti, şafağın kaybolmasından yani akşam namazı vaktinin çıkmasından itibaren başlar, ikinci fecrin doğmasına kadar devam eder
Her Ramazanın 27.gecesi Kadir gecesi olması ihtimali ile ülkemizde kutlanmaktadır.
Bu sebeple namaz nasıl kılınır? Sabah, öğlen, ikindi, akşam ve yatsı namazı kılınışı nasıldır? Vakit namazları kaç rekattır? üzere soruların karşılığını haberimizde sizlerle paylaşıyoruz.